Agri culturam primo propter paupertatem maxime indiscretam habebant, quod a pastoribus qui erant orti in eodem agro et serebant et pascebant; quae postea creverunt peculia diviserunt, ac factum ut dicerentur alii agricolae, alii pastores. —De agriculturaVarronis[1]
Antiquissimi agricolae temptando pleraque constituerunt, liberi eorum magnam partem imitando. —De agriculturaVarronis[2]
Atque ideo fere prudentes agricolae etiam in aratis collem magis quam vallem stercorant, quoniam, ut dixi, pluviae semper omnem pinguiorem materiam in ima deducunt. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[3]
B
Bubulcum autem per proscissum ingredi oportet alternisque versibus obliquum tenere aratrum et alternis recto plenoque sulcare, sed ita necubi crudum solum et immotum relinquat, quod agricolae scamnum vocant; boves, cum ad arborem venerint, fortiter retinere ac retardare, ne in radicem maiore nisu vomis impactus colla commoveat, neve aut cornu bos ad stipitem vehementius offendat aut extremo iugo truncum delibet ramumque deplantet. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[4]
C
candidus in nauta turpis color, aequoris unda
debet et a radiis sideris esse niger:
turpis et agricolae, qui vomere semper adunco
et gravibus rastris sub Iove versat humum. —Ars amatoriaOvidii Nasonis[5]
coniuncta autem habeat bubilia, quorum praesepia ad focum et orientis caeli regionem spectent, ideo quod boves lumen et ignem spectando horridi non fiunt; item agricolae religione inpediti non putant oportere aliam regionem caeli boves spectare nisi ortum solis. —De architecturaVitruvii[6]
E
Eas enumerare non est artificis agricolae; neque enim artis officium est per species, quae sunt innumerabiles, evagari sed ingredi per genera, quae possunt et cogitatione mentis et ambitu verborum facile copulari. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[7]
et facere ante viros lanam natura coegit
quam muliebre genus; nam longe praestat in arte
et sollertius est multo genus omne virile;
agricolae donec vitio vertere severi,
ut muliebribus id manibus concedere vellent
atque ipsi pariter durum sufferre laborem
atque opere in duro durarent membra manusque. —De rerum naturaLucretii[8]
H
Hortorum Cato praedicat caules. hinc primum agricolae aestimabant prisci et sic statim faciebant iudicium, nequam esse in domo matrem familias – etenim haec cura feminae dicebatur –, ubi indiligens esset hortus, quippe e carnario aut macello vivendum esse. —Naturalis historiaPlinii[9]
I
In hoc temporis intervallo XV diebus primis agricolae rapienda sunt quibus peragendis ante aequinoctium non suffecerit, dum sciat inde natam exprobrationem foedam putantium vites per imitationem cantus alitis temporariae, quam cuculum vocant. —Naturalis historiaPlinii[10]
L
Lumariae sunt quibus secant lumecta, id est quom in agris serpunt spinae, quas quod ab terra agricolae solvunt, id est luunt, lumecta. —De lingua LatinaVarronis[11]
M
Multa medici, multa gubernatores, agricolae etiam multa praesentiunt, sed nullam eorum divinationem voco, ne illam quidem qua ab Anaximandro physico moniti Lacedaemonii sunt ut urbem et tecta linquerent armatique in agro excubarent, quod terrae motus instaret, tum cum et urbs tota corruit et e monte Taygeto extrema montis quasi puppis avulsa est. —De divinationeCiceronis[12]
N
Nam id minime conducit agricolae, seu quia nemo suum proprium aliquod esse opus credit, seu quia cum enisus est, non suo sed communi officio proficit ideoque labori multum se subtrahit; nec tamen viritim malefactum deprehenditur, quod fit a multis. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[13]
Nec ignorare colonos oportere reor, sicuti refrigescere agrum, qui non stercoietur, ita peruri, si nimium stercoietur, magisque conducere agricolae frequenter id potius quam immodice facere. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[14]
Nec ignoro quosdam veteres auctores praecepisse ne seminarentur agri, nisi cum terra pluviis permaduisset; quod ego, si tempestive competat, magis conducere agricolae non dubito. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[15]
Non ergo est exiguarum frugum causa terrae vetustas, si modo, cum semel invasit senectus, regressum non habet nec revirescere aut repubescere potest; sed ne lassitudo quidem soli minuit agricolae fructum. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[16]
P
Potest autumno seri nec minus post brumam Ianuarii parte novissima vel toto Februario, dum ante Kalendas Martias, quem mensem universum negant agricolae huic legumini convenire, quod eo tempore satum pecori sit noxium et praecipue bubus, quos pabulo suo cerebrosos reddat. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[17]
Q
Quare antiquissimum est formam huius operis conscribere, quam velut sectam legemque in proscindendis agris sequantur agricolae. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[18]
Quod tempus si referas ad illud principium, quo agri coli sunt coepti atque in casis et tuguriis habitabant nec murus et porta quid esset sciebant, immani numero annorum urbanos agricolae praestant. —De agriculturaVarronis[19]
S
Sed nimirum, dum quae maxime providenda sunt agricolae futuro praecipimus, de salubritate, de via, de vicino, de aqua, situ villae, fundi modo, colonorum et servorum generibus, officiorum operumque distributione tempestive per haec ad ipsum iam terrae cultum pervenimus, de quo pluribus libro insequente mox disseremus. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[20]
Sic enim servant prudentes agricolae, ut quindecim diebus prius quam conficiatur bruma, totidemque post eam confectam neque arent neque vitem aut arborem putent. —De re rusticaL. Iunii Moderati Columellae[21]
↑Gaius Plinius Secundus, Naturalis historiae libri XXXVII. (Teubner, Lipsiae 1892-1909). Bibliotheca Augustana: Liber 19, cap. 19, [57] — agricolae
↑ 10.010.1Gaius Plinius Secundus, Naturalis historiae libri XXXVII. (Teubner, Lipsiae 1892-1909). Bibliotheca Augustana: Liber 18, cap. 66, [249] — agricolae